Rakhiben pał kultura romani dre historia i neve ćiry

Dre dyvesa 11 ke 13 październiko dre Hotelo VIKI dre Szczecinko stradena pes Roma cełe Polskatyr kaj te rakheł pes i te rakireł pał romani kultura i ćhib dre historia i neve ćiry. Javena lidery ando romane organizacji, studenty i asystenty romane. Finansowanio da rakhiben kereł Fundacja Róża Luksemburg.

Treblinka/Kraków 2014

Śteto ande savo men dadyves rakćam sy but ważno sare Romenge dre ceło sveto. Adava śteto but, but śeła manuśen, Romen naśadźa. Dre da phuv garudo sy rat jamare sare manuśengro. Adaj jamare manuśa, Roma, naśade peskro dźipen. Jone na kerde niso, jone nasys bange. Bang sy da manuśen save paćenas ande nasvali ideologia faszystowsko.

But berśa przegene, jame rakćam pes pałe pre da śteto kaj khetane te zreperas da manuśen, save naśade adaj peskro najbaredyr manuśikano barvalipen, o dźipen. Jame rakhas jamen adaj, kaj te thovas łenge luludźa, kaj te rakiras łendyr śukares, kaj te na biśtiras so pes adaj kerdźa. Jekhenestyr te na biśtyras. Jamary buty, buty terne manuśengri sy kaj adałestyr te das godli dre sare ryga, dre ceło sveto, kaj sare mauśa te dźinen i te śunen so pes kerdźa ande ćiro syr sys dujto svetytko mariben. Adaja si jamari misja, kaj te phenas jamare ćavorenge, malenge, sarenenge kones rakhasam pre jamaro drom dałestyr so pes adaj kerdźa. Kaj te reperen. Jamaro drom, sy te rakireł pał dava, so sy Holocaust. Jamaro celo sy te rakireł sarenenge ke so doligirdźa bitolerancja i rasizmo. Sare, khetane zumavas sare dźesa te dasave ćiri te na ryśon pałe. Zumavas sarenge te pheneł, kaj adava na sys paramiśa. Adava so pes adaj kerdźa ande dujto svetytko mariben na sys paramiśa. Dava sys ćaćipen. Adaj naśadyne but but śeła manuśa. Jone naśade adaj peskro dźipen, peskry familia, peskro kamlipen. Ande jamaro vast sy kana, kaj te na das nikoneske dałestyr te biśtyreł.

Roma isy pe phuvia polska butyr syr 6 century. Kuty isy informacji pal dava kicy Roma isys pelde da bare berśa dre Polska. Najbutedyr ćaćune dany isy ćirostyr maśkre bare marybena pal II Rzeczpospolita. Vtedy podobno isys dre Polska dźide 70 bara Roma. Dre berś 1969 oficjalnie isys już tylko butedyr syr 15 bara Roma. Powody pe da but tyknedyr liczba pośli nacela 50 berśa isy duj. Jek to dujto baro maryben, dre savo zamarde ćhine but Roma Polskatyr, a duj to dova kaj but Roma na przykeren pes kaj isy Roma bo darenys gadziendyr. Ando narodowo spiso powszechno dre 2002 berś vygeja kaj dre Polska isy prawie 13 bara Roma. Kana podel pes kaj dre Polska dźide isy od 12 ke 20 bara Roma. But phares te kerel dokładna dany.

Ando Rumunia isy dzide but vavir ćhane Roma. Isy adoj Kelderari, Lovari, Ciurari i Rumungry. Sare jone rakiren dre ćtar dialekty romane ćhibiakre.

Jekhta Roma javne ke Rumunia tel końco XIV centuro. Śel berś duredyr nasys frei lenge kaj te javel len romano wójto. Pe jangil XVIII centuro syr do phuvia isys ke Habsburgi Roma dzide isys adoj syr niewolniki, zalenys pes najbutedyr grenca i isys kotlari. Dre do berśa isys też pe zor asymilacja Romengry. Dre XX centuro maśkre bare marybena, Roma dyredyr isys asymilowana, ale isys już adoj jekhto romani organizacja. Dre 1940 berś syr dre Rumunia faszysty dogene ke zor, rasizmo adoj but barija i Romenge isys jeszcze goredyr.

Dre nevo numero jamare gazetakro sykavas duj neve pustika jamare bibliotekatyr. Jekhto pustik kharel pes „Gorzka miłość”. Dava isy eftato kotyr poezjakro romane poetkakro Izolda Kwiek. Daja pustik vydyni isy dre Tarnów pelde Muzeum. Vavir pustik - „Zupa z jeża” - kerdzia Magdalena Kozłowska. Ophenel ciekawo, ale dukhani historia 13 bersitke chajoriatyr, savi musinel te hylciol podhaćkirde kherestyr khetanes peskre semencasa.

Ando czerwco dre Polska i Ukraina isys baro „święto” da duje themengro - EURO 2012. Pelde trin kurke celo Europa i sveto dikhelys pe meczy save khelenys 16 drużyny phurane kontynentostyr pe stadiony dre jamaro them i pe Ukraina. Miliony kibicy javne ke da duj thema i przekonindle pes kaj organizacja isys pe najbaredyr poziomo. Kibicy save javne ke Polska tykte syr wspaniało isy jamaro them. Dre samo impreza khelenys też duj Roma: Andre Pirlo dre Italia (Sinti) i Zlatan Ibrahimović dre Szwecja (Rom bałkańsko). Mistrzostwo Europakry vykhelde vavir molo z rzędu Hiszpany.

Dre 14 czerwco dre Centrum Kultury Sportu i Rekreacji dre foro Kłodzko isys kerdo recitalo duje terne romane chajengro - pheniengro Justyna i Magdalena Matkowska - „Romansy dre cienio skrzypkengro”. Koncerto isys bardzo miśto odlino pelde widownia sai docenindzia talento soduje pheniengro. Phenia bagenys i khelenys romansy romane i heładytka, bałkańska pieśni. Pe koncerto baśavelys też zespoło Krakowatyr „Rromano Iło”. Patronato medialno oblija jamary gazeta Romano Atmo i TVP Wrocław. Patronato honorowo pal da impreza oblija Romano Związko Szczecinkostyr i Fundacja pal Kultura Ottenbreit Wrocławiatyr.

Dre dyvesa 17 ke 20 majo da berś dre radiowo Studio Koncertowo dre Warszawa isys XV Festivalo Folkowo „Nevi Tradycja” zorganizowano pelde Radiowo Centrum pal Kultura Ludowo. Pe dava festivalo isy muzyka tradycyjno, gavytko, tyknedyr nacjengro i etnikane, muzyka kaj łączyneł tradycja i nevipena. Pe da festivalo so berś isy kerde duj konkursy - dre jek maśkre 34 zgłoszona płyty, vykheldzia płyta „Tajno Biav”, polsko-ukraińsko zespołoskro Čači Vorba, savo baśavel romani muzyka bałkańsko i karpacko. Dava zespoło sikavel syr vavir ćhani isy i moginel te javel romani muzyka. Čači Vorba sikaven syr romani kultura inspirynel gadzitke muzyken. Nagroda kaj dorestle udowodnindzia kaj lengro baśaiben isy but bari buti.

Ando dives 16 aprilo ando Gdańsk isys kerdo seminarium pal dyskryminacja Romen. Syklakirde rakirenys adoj Romengre sytuacjatyr dre Polska dre XXI centuro i Uniakre politykatyr pal romani tyknedyr nacja. Syr dykhas coraz butedyr isy dasace inicjatywy dre Polska. Gadzie kamen te dzinel syr najbutyr Romendyr, kamen jamen te shalon. Ale Roma musinen kokore butyr dasave inicjatywy te keren, na tylko gadzie, naukowcy. Ale dykhas kaj saro dzial dre fededyr ryg.